Spora część obrotu gospodarczego obarczona jest obowiązkiem zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Warto przyjrzeć się bliżej uregulowaniom ustawowym i pamiętać o wynikających z nich obowiązkach.
Co podlega opodatkowaniu PCC?
Podatek od czynności cywilnoprawnych uregulowany jest w ustawie z dnia 9 września 2000 r o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U 2000 r., Nr 86, poz. 959 z późniejszymi zmianami)
Zgodnie z Ustawą, podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy (ruchomych i nieruchomości) oraz praw majątkowych (tj. np. udziałów w spółkach, papierów wartościowych, licencji itp.);
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku;
- umowy darowizny – ale tylko w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego obciążeń. Klasyczna darowizna zatem, z racji podlegania podatkowi od spadków i darowizn nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
- umowy dożywocia (tj. przeniesienia własności nieruchomości w zamian za zapewnienie dożywotniego utrzymania);
- umowy o dział spadku oraz zniesienia współwłasności, ale tylko w części dotyczącej spłat lub dopłat;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania lub służebności;
- umowy depozytu nieprawidłowego;
- umowy spółki, tj.: umowy spółki cywilnej, umowy spółek osobowych (jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej) oraz kapitałowych (spółka z o.o., spółka akcyjna). Przy czym, zgodnie z Ustawą za zmianę umowy spółki, skutkującą powstaniem obowiązku podatkowego uważane jest między innymi w spółce osobowej: wniesienie lub podwyższenie wkładu, pożyczka udzielona przez wspólnika spółce oraz dopłaty, natomiast przy spółce kapitałowej podwyższenie kapitału zakładowego oraz dopłaty.
Kiedy nie płacimy podatku od czynności cywilnoprawnych?
Mimo dość szerokiego zakresu czynności podlegających powyższemu obowiązkowi, ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych wyłącza szereg czynności z obowiązku podatkowego.
Artykuł 2 Ustawy określa czynności, które z mocy prawa w ogóle nie podlegają podatkowi. Są to między innymi
- Czynności dotyczące alimentacji, opieki, kurateli i przysposobienia. Wynika z tego, że wszelkie ugody i porozumienia dotyczące alimentów nie będą podlegały podatkowi.
- To samo dotyczy świadczeń związanych z zatrudnieniem, w tym wynagrodzeń za pracę.
- Podatkowi nie podlegają też czynności dokonywane w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym.
- Nie podlegają również podatkowi czynności cywilnoprawne inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeśli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług (VAT). W praktyce oznacza to, że wszelkie czynności dokonywane z podmiotami będącymi płatnikami VAT i opodatkowane tym podatkiem nie będą podlegały podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
- Kolejnym ważnym zwolnieniem objęte są czynności związane z łączeniem spółek kapitałowych (spółek z o.o. i akcyjnych), przekształceniem spółek kapitałowych oraz wniesienie do spółki kapitałowej przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Z podatku tego zwolnieni jesteśmy również w przypadku czynności, których podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 złotych.
Podatku nie płacimy też w przypadku pożyczek zawieranych:
- między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej ( tj. małżonkami, zstępnymi, wstępnymi, pasierbem, zięciem, synową, rodzeństwem, ojczymem, macochą i teściami) do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu, na zasadach określonych w Ustawie o podatku od spadków i darowizn (Dz. U 1983 r., Nr 45, poz. 207 z późniejszymi zmianami). Kwota ta wynosi obecnie 9 637 złotych.
- między wspólnikiem (akcjonariuszem) a spółką kapitałową. Zaznaczyć należy jednak, że zwolnienie to dotyczy wyłącznie spółek kapitałowych to jest spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, nie ma zaś zastosowania do innych spółek. W przypadku spółki cywilnej oraz spółek osobowych (jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych) bowiem pożyczki takie będą objęte obowiązkiem podatkowym.
Kiedy następuje obowiązek podatkowy?
Obowiązek podatkowy powstaje co do zasady z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej.
Podatek płatny jest zaś w terminie 14 dni od daty powstania obowiązku podatkowego. W tym terminie podatnik jest również obowiązany do złożenia we właściwym urzędzie skarbowym deklaracji PCC 3. Druk deklaracji dostępny jest na stronie Ministerstwa Finansów www.mf.gov.pl
Zauważyć należy, że z obowiązku złożenia deklaracji zwolnieni są podatnicy, którzy dokonują czynności cywilnoprawnej podlegającej podatkowi w formie aktu notarialnego. Wówczas płatnikiem podatku jest notariusz, który pobiera go po dokonanej czynności. Pamiętać trzeba, że ta zasada jednak nie znajduje zastosowania przy czynnościach dokonywanych z podpisem notarialnie poświadczonym (np. sprzedaż udziałów w spółce z o.o.), albowiem w takim przypadku strony muszą złożyć odpowiednią deklarację.
O tym, który podmiot jest zobowiązany do zapłaty podatku rozstrzyga art. 4 Ustawy.
I tak, obowiązek podatkowy ciąży na kupującym (przy umowie sprzedaży), obdarowanym (przy umowie darowizny), biorącym pożyczkę (przy umowie pożyczki), przy umowie spółki cywilnej na wspólnikach, natomiast w pozostałych spółkach na spółce.
Jak wyliczyć podstawę opodatkowania?
Podstawę opodatkowania należy wyliczyć zgodnie z postanowieniami art. 6 Ustawy. Z najważniejszych przewidzianych tam postanowień warto wskazać, że co do zasady podstawa opodatkowania to:
- przy umowie sprzedaży - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego;
- przy umowie pożyczki - kwota pożyczki;
- przy umowie spółki - kwota wkładów albo wartość kapitału zakładowego;
- przy umowie dożywocia - wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego.
Należy pamiętać także, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 Ustawy, jeśli wartość przedmiotu czynności wskazana przez podatnika budzi wątpliwości organu podatkowego (np. jest zaniżona) organ wezwie podatnika do podwyższenia lub obniżenia tej wartości w terminie 14 dni, podając jednocześnie wartość według swojej oceny. Wynika z tego, że nawet jeśli strony dokonują czynności po cenie innej niż rynkowa, podatek musi zostać wyliczony według wartości rynkowej.
Jakie są stawki podatku PCC?
Stawki podatku szczegółowo reguluje art. 7 ustawy. Najważniejsze stawki wynoszą:
- Przy umowie sprzedaży, zamiany, dożywocia, działu spadku, darowizny oraz zniesienia współwłasności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2 %.
- Przy umowie sprzedaży, zamiany, dożywocia, działu spadku, darowizny oraz zniesienia współwłasności innych praw majątkowych (czyli w przypadku transakcji innych niż określone w punkcie 1 powyżej) - 1%
- Przy umowie pożyczki - 2%
- Przy umowie spółki - 0,5%
Jednakże, zgodnie z art. 7 ust. 5 ustawy stawka podatku wynosi 20%, jeśli w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego lub czynności kontrolnych podatnik powołuje się na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony. Oznacza to, że jeśli podatnik nie dotrzyma terminu złożenia deklaracji i zapłaty podatku, a w przyszłości będzie zamierzał fakt dokonania czynności ujawnić i się na niego powołać, będzie to skutkowało koniecznością odprowadzenia podatku w wysokości 20% podstawy opodatkowania.